Idauze-Mendin, ordokia eta bortüaren arteko lür zonbait barreatürik izan ziren frantses iraultzarekin. Iraztorra, otatzea edo oihan lür pezak üsü beren jabeen lürretarik hürrün eta barreatürik beitziren, ez ziren lantürik izan azken urteetan. 2003ko "PCD"arekin, gogoeta bat hasi züen herrian lür pezen jabeen artean arra partekatzeko.
Geroztik programa abiatü eta ürrentü da. Idauze-Mendiko herriko etxeak kontseilü orokorraren, SAFERaren eta Xiberoko ASAren lagüngoa üken dü horren egiteko. Orai, lür trükaketa hortan parte hartü düenen arabera, lürrak aisago lantzen ahalko dütüe. Idauze-Mendik dütüan 569 hektaretarik 59 hektara 140 lür peza ttipietan ziren, eta horiek dira 30 bat jabeen artean trükatürik izan.
Entzün Roger Erramouspe, Idauze-Mendiko aüzapeza :

Ühaitza bazterrean ebilten denak arrain beno zikinkeria haboro ikusten dü. Oskiak, plastikak, errotak eta beste zernahi gaüza metatzen da urtez urte hur bazterretan. Champo lizeoko 20 ikasle Bildozen izan ziren iragan astean, denak oro mekanikako ikasleak, Ühaitzetik zikinkeria horien elkitzeko. Ikasleen ardüradünek sentsibilizatü nahi zütüen, beren ofiziotik kozadüra ez beita hürrün ez bada kasü egiten (olioak...). Iragan urtean egin züelarik, 2 metra kübiko elki zütüen hurretik. Bildü ondoan, zikinak Atharratzeko berex günealat eraman zütüen, herri alkargoako langile den Mixel Iratzabalekin ikusteko nola antolatzen den berexketa.
Entzün Xavier Cuisset, Champo lizeoko irakaslea :

Neskenegün hontan (apirilaren 3) Azkorriak bortak zabaltüko dütü urte oroztako feidarentako. Aurten, gazna berri bat proposatüko dü koperatibak, "Eztia" izenekoa. Hortaz gain, Azkorriaren saltegian feidaz kanpo (hots egün oroz) beste mozkinak salgei dira, horien artean Eztigar sagardoa, Irulegiko ardoa, Ezpeletako piperra eta beste.
Feida honen iragarteko Jean Claude Barretxengana joan gira, eta parada hortaz baliatü ere Azkorriaren lanaz püntü baten egiteko. Feida goizanko 10etan hasiko da eta arrestiriko 6ak artino iraünen dü.
Entzün Jean Claude Barretx :

Düala urte bat agertü zen agalaxia Pagolan, eta aüzo herrietako etxalte zonbaitetan ere. Urte hatsarre hontan, beste ardi zonbaitek ere eritarzüna atzaman düe. Bada hilabete Jean-Claude Bartabürüren etxaltealat ere agalaxia sartü zela, eta eritarzünarekin nola bizi diren erran deigü.
Herriko beste etxalte zonbaitetan ez bezala, ardien arteko kozadüra emeki-emeki jin da, eta horrek lan haboro emaiten deie Jean-Claude eta Anne-Marie bere emazteari. Denbora hanitx iragan behar düe goizez eta arratsez jeistean, eri diren ardien eta besteen eznearen berexten. Horrekin aski ez balitz, agalaxia ardien kürütxatzearekin kozatzen beita, hein hortako neürriak hartü behar dütüe. Erran gabe doa bestalde, ezne bilketa hatsarrean heltü beizaie, sos galtzea izanen dela, bena orano ez dakie erraiten zer heinekoa datekean.
Entzün Jean-Claude Bartabürü :